KONU : Porselen izolatörlü çok katmanlı kapasitörlü buşinglerin imalatı, testleri, belgelendirilmesi ve satışının yapılması.
GENEL : Yüksek gerilimli Transformatörlerin giriş ve çıkışlarının kazandan yalıtılması kondansatörlü buşingler yardımı ile yapılır. Bilindiği üzere kondansatörlü buşingler küçük bir menholden yüksek gerilimli ve büyük akımlı enerjinin güvenli olarak trafoya girmesini ve değişen gerilimin geri çıkmasını sağlar. Kullanıldığı trafoya bağlı olarak gerilim seviyesi ve akımı belirlenir. Buşingler belirlenen gerilim ve akım seviyesine uygun olarak imal edilir. Bilindiği üzere 70 kV AC gerilim seviyesine kadar kondansatörsüz geçit tipi porselen izolatörler ile transformatörlerin giriş ve çıkışları yalıtılmaktadır. Yüksek gerilimli sistemlerde ise kondansatör buşingler kullanılmak zorundadır. Kondansatör “Çok katmanlı kapasitörlü beşinler ” adından da anlaşılabileceği üzere kondansatör ve porselen muhafazası en önemli ana kısımlarıdır. Burada amaç enerjili kısım olan merkez iletkeni ile gövde arasındaki kondansatörün sistem gerilimine dayanmalıdır. Kondansatörün bir ucu merkez iletkende diğer ucu tep yardımı ile toprak potansiyelinde olduğu ve sistem faz-toprak geriliminin kondansatör üzerinde tutulduğu unutulmamalıdır. Bu itibarla sistemin faz-toprak gerilimi ve olası anahtarlama gerilimleri buşing kapasitörü üzerinde absorbe olmaktadır. Kondanser buşinglerde kapasitör, farklı katmanların seri ve paralel bağlanması ile yapılır. Buşinglerin Dielektrik Şeması Kondansatörün Yapılması Kondansatör bilindiği üzere iletken seridir üzerine yalıtkan kâğıt koyarak sarılması şeklinde üretilir. İletkenin genişlik ve uzunluğu ile kapasite doğru orantılıdır. Buşinglerde gerilim seviyesi çok yüksek olduğunda kapasite 400 PikoFarad civarında imal edilmektedir. Yüksek gerilim kondansatörlerinde izolasyon çok önem arz etmektedir. Kondansatör katmanlar arasında ve izolasyon yağında hava olmaması açısından kurutma ve yağ doldurma işlemi tam vakum altında yapılmaktadır. Gerek izolasyon malzemesi gerekse iletken fulyalar çok düzgün sarılmalı ve gerilim alan etkisi olmayacak şekilde konik sarılmalıdır. Buşing izolasyon yağının genleşme katsayısı düşük, delinme gerilimi çok yüksek olmalıdır. Montaj sonrası buşing kapasitörü ve izolasyon yağı bölümü atmosfere kapalı vaziyette hermatik vaziyette kalmalıdır. Kapasite Kontrolü ve YG Testleri Kondansatör usulüne uygun olarak imal edilip izolasyon yağı ile doldurulduktan sonra test ucundan faydalanılarak C₁ ve C₂ kapasitörlerinin kapasiteleri ve %PF testleri yapılır. Kapasitesi ölçülen değerler + %10,- %5 içerisinde olmalıdır. Kondansatörlerde kayıp açısı %0,2 civarında ölçülmelidir. Kısmi deşarj testleri ve dayanım testleri yanı sıra yıldırım darbe testleri de yapılmalıdır. Montajı yapılmış ve testlerden geçen buşingler naylon içerisinde tahta kutularda muhafaza edilmeli ve taşınmalıdır. Türkiye ’de “Çok katmanlı kapasitörlü porselen izolatör “üretimi yapılamamaktadır. Avrupa ’da ABB/HITACH, Trench, HSP, Siemens ve passonı Villa marka buşingler üretilmekte ve ülkemizde yoğun olarak kullanılmaktadır. İran, Rusya, Hindistan ve Çin devletinde de buşing imalatı yapan şirketler bulunmaktadır. Ülkemizde; ABB/HITACHI, GE, BEST, ELTAŞ ve ASTOR şirketleri TEİAŞ ’tan onaylı YG trafo imalatçılarıdır. 154 ve 380 kV sistem geriliminde ve 50-250 MVA arası güçlerinde güç trafosu, oto trafo, step-up trafo imalatı yapılmaktadır. Sözkonusu trafo üreticileri avrupa topluluğu imalatı buşingler kullanmaktadır.
BUŞİNGLER ÜZERİNDE YAPILAN ELEKTRİKSEL TESTLER
Üretim sonrası imalatcı şirket laboratuarında yapılan testler
- Kapasite kontrolü ve % PF testler
- Yüksek gerilim dayanım testleri
- Yıldırım darde testi
Trafoya montajini müteakip sahada yapılan testler
- Kapasite kontrolü ve % PF testleri
